مشاهير و يادگاران سرزمین زاگرس
البته بر اين باوريم،كه هنرمند در هر عرصه و زمان هرگز نخواهند مُرد.زيرا آثار هنرمندان ( مشاهير و يادگاران )هميشه و در همه حال زنده و با زندگان با توجه به خلاقيت و تأثيرگذاري آثار آنان بعد از مرگشان همچنان به آرمان خود ادامه مي دهند.از همين رو رسالت ذاتي اهالي فرهنگ و هنر در جامعه و از جمله خطه ي زاگرس را بيشتر و بيشتر ميكند؟تا با احساس مسؤليت و احترام به مفاخر گذشته سرزمين خود،گام هاي اساسي،شايسته در خور جايگاه و شأن آنان به منظور يادآوري ياد و نامشان برداشته شود.اگر چه ممكن است هر حركت ابداعي و تازه در ابتداي امر با ناملايماتي نيز روبرو شود.؟
و اما نگارنده با برخورداري از اصالت،صداقت و شجاعتي كه بنا به سيره ي گذشتگان خويش همچنان به ارث برده است،به صراحت می توان اذعان داشت كه همواره نه به تخريب و تخطئه افراد فكر كرده و نه به تعريف و تمجيد آنان مي پردازد.با اين توصيف ضمن احترام و عرض پوزش از كليه ي دوستداران و علاقه مندان،فرهيختگان و هنرمنداني كه نام و موقعيت آنان در اين مجموعه مباحث ذكر نگرديده است.
اينك ياد و نام جمعي از مشاهير و يادگاران تاريخ خطه زاگرس را،به صورت اجمال بدان اشاره خواهد شد:
الف: حاكمان و حماسه سازان مبارز :
1- آريــوبــرزن امير سلحشور ايـــرانـــی،از قبايل بازرنگان ولايت تلخسرو،ايالت پارس تبار انشان ( انزان - ارجان )فرمانده ي شجاع و غيرتمند ايران زمين،در مصاف با سپاهيان اسكندر مقدوني،در اواخر دوران حكومت هخامنشيان در سنه ۳۳۰ قبل از ميلاد.
۲- كي مَلك اول معروف به مَلكشاه بويراحمدی،جد بزرگ خاندان و طوايف (كي ملك دوم- کلانتران ایل بویراحمد ،اولاد علي مؤمني و گودسرابي)كه دوران زمامداري ايشان بر ايلات بويراحمد همزمان با حكومت تيموريان در كشور بسال ۸۵۶هـ .ق را مي توان با روئيت سنگ نبشته هاي حک شده ی آن دوران، در گوشه ي قطعه سنگي ( در حدود ۵۷۷سال پيش تا به امروز )حکایت دارد. که در منطقه ي گدار تختي واقع سه راهي منطقه ي ليكك،محور جنوبي شهرستان بهمئي از توابع استان كهگيلويه و بويراحمد،موجود و قابل روئيت مي باشد.
۳- الله ورديخان،از قبايل قوم لـــُـر( والي نامدار ايالت هاي اصفهان و فارس در دوران حاكميت شاه عباس بزرگ صفوي (۹۷۸-۱۰۳۸ هـ . ق) - معمار بخشي از پايتخت صفويه از جمله سي و سه پل اصفهان)در دوره ي صفوبه.
۴- امامقلی خان،فرزند برومند الله ورديخان از قبايل قوم لــُـــر والي فارس ، مؤسس مدرسه ي خان شيراز (مكان تدريس ملا صدرا شیرازی فيلسوف نامدار ايران زمين در دوران صفويه )، مدرسه ي تاریخی يادشده توسط پدر (الله ورديخان) شروع و در ادامه توسط پسر (امامقلي خان ) به سال ۱۰۲۴هـ .ق آن بناي تاريخي را تكميل و به اتمام رسانيد. وي همچنين فاتح سلحشور جزایر قشم و تنگه ي هرمز خليج فارس در سال ۱۰۳۱هـ .ق "۳۹۰سال پیش" در مصاف با اشغالگران استعماري كشور پرتغال ) در دوره ي صفويه.
5- كــريـمخـان زنــد،(1119- 1193هـ .ش)سر سلسله ی خاندان زند در روستای پری(پیروز) از توابع منطقه ی ملایر از قبيله ي لَـك - قوم لـــــُـر،پادشاه اصيل و نجيب ايــراني كه نزديك به دو دهه حاكميت پادشاهی،زمامداري و فرمانروایی خويش (1179-1193هـ .ش )را در شهر شيراز پايتخت وقت ايران زمين،با عنوان (وكيل الرعايا) دوران تاريخي درخشاني را در جهت عمران ـ آبادانی و همچنین حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور ایران زمین سپري كرد.
6- لطفعـلـی خان زنــد،(1148-1173هـ .ش)فرزند جعفرخان زند،نوه ی صادق خان و برادرزاده ی کریمخان زند از قبيله ي لَـك - قوم لـُـــــر،ایشان به لحاظ دلاوری - نیرومندی،خوش سیمایی و از هوش سرشار بسیاری برخوردار بوده است.آخرین فرمانده ي سلحشور اواخر دوران زنديه(1168-1173هـ . ش)در برابر آقامحمد خان قاجار برسر تصاحب پادشاهی تا آخرین دوران عمرش مقاومت جانانه نمودند.
۷ـ ميرعباس شاهقاسمی بويراحمدی،از نوادگان سادات امامزاده قاسم(ع)سرزمين بويراحمد،مبارزات خود را بر اساس دو دستگی با برخی از سران منطقه از جمله ایلخان قدرتمند ایل بویراحمد، از قلعه ی تل زالی منطقه ی تل خسرو بویراحمد آغاز نمود.این حرکت با همكاري تعدادی از سران و كدخدايان مقتدر و نامدار بويراحمد همانند: ملاقباد سی سختی،ملاخدامراد تيرتاجی،كی محمدعلی تامرادی،کی محمدزکی طاس احمدی،ملاخورشيد گودرزی و...در اواخر دوران حكومت قاجار شروع گردید. ايشان در ادامه با بروز اختلافات درون ایلی با خوانین بویراحمد بناچار به اتفاق فرزندان و برخي اقوام و بستگان خود از جمله :ميرمذكور شاهقاسمی،ميرآقا شاهقاسمی،میر غارتی شاهقاسمی (فرزندان ايشان)،ميرغلام شاهقاسمی و...به مناطق غربي استان فارس کمهر،همایجان و اردکان عزيمت،سپس ایشان با احداث حدود ده قلاع "قلعه" مستحكم و تاريخي در مقابل نيروهاي بي شمار ارتش رضاخاني (پهلوي اول) كه با حمايت سران برخي ايلات ترك و لر ازجمله:قشقائي ها،ممسني ها،دارودسته ي برخي از خاندان قوام شيرازي و گروهي از سران و كلانتران منطقه ي همايجان،اردکان و سایر مدعیان در اطراف و اكناف آن مناطق تا سرحد امكان با مبارزات خود كه بخشي از شورش عشاير فارس و جنوب کشور نيز محسوب مي گرديد.همچنان ادامه و لحظه اي عقب نشيني یا تسلیم نشد. و از سوئی در همین راستا در اوایل حکومت پهلوی اول با توطئه ي عوامل حكام دولتي مستقر در منطقه و با همکاری برخی کلانتران منطقه، ميرمذكور (فرزند ايشان) در روستاي چيتاب از توابع بويراحمد دستگیر و به شهر شيراز اعزام ،که مدتی را در زندان ارگ کریمخانی شیراز گذراند. سپس با دستور مستقيم حكام مركز در زندان یادشده وی نیز اعدام گرديد.بنا براین شورش و غائله جنوب و فارس که توسط میر عباس شاهقاسمی ،یاران و فرزندانش آغاز شده بود تا آغاز و شکل گیری نبرد جنگ دورگ مدين و همچنين جنگ معروف تنگ تامرادي،که توسط قوای بی شمار پهلوي اول (رضاخان) و از سوی دیگر غیور مردان ایل سلحشور بویراحمد به فرماندهي كي لهراس باطولي بويراحمدي تا حدودي پايان يافت.
۸- رئيسعلی دلواری،(1260-1294/6/12هـ .ش)فرزند رئیس محمد در روستای دلوار شهرستان تنگستان از قبيله ي رئيس ها - قوم لـــُــر استان بوشهر،فرمانده ي غيور نبرد دليران تنگستان و بوشهر در مناطق جنوب كشور در مصاف با متجاوزان استعمار انگليس دربحبوبه ی جنگ جهانی اول، در دهه ی اواخر دوران قاجاريه.
۹- كي لهراس" لهراسب" باطولی بويراحمدی،(۱۲۷۱ ـ ۱۳۰۹هـ ،ش)فرمانده ي شجاع نيروهاي بويراحمدي نبرد معروف تنگ تامرادي در مصاف با قواي تا دندان مسلح پهلوي اول (بفرماندهي سرلشكر حبيب الله خان شيباني) و همچنین ائتلاف برخي ايلات مهم جنوب كشور،با حمايت و پشتيباني همه جانبه ي مستقيم آنان از رضاخان پهلوي اول در آن نبرد نابرابر،كه در تابستان ۱۳۰۹هـ ،ش، در منطقه ي موسوم به تنگ تامرادي در سرحدات ايل بويراحمد بوقوع پيوست.
۱۰- علی مردان خان بختياری معروف به شير عليمردون،(۱۲۷۰ـ۱۳۱۳هـ ،ش) از طایفه ی محمود صالح ، شاخه ي چهارلنگ ايل بختياري،فرمانده ي غيور نيروهاي بختیاری، كه در اوايل دهه ي حکومت پهلوي اول مبارزات مردمي خود را در تاریخ ۲۷خردادهـ. ۱۳۰۸هـ .ش ،با حمایت اهالی پشتکوه ایل بختیاری و با همکاری موثر مادر نامدارش به نام بي بي مريم ( ۱۲۵۳ـ۱۳۱۶هـ ،ش) شیر زن ایل و دختر حسینقلی خان ایلخانی بختیاری بر عليه عوامل حكومت محلي رضاخان پهلوي در آن ديار قيام و شورش نمودند.
ادامه دارد...
ب: حكما،عرفا و مراجع دينی :
۱- حضرت آیت الله سید جعفر اَعرجی،از قبایل منطقه ی صالح آباد شهرستان مهران استان ایلام ، از علمای برجسته ی ایلامی. در دهه ی هفتم اواخر دوران قاجاریه.
۲- حکیم آيت الله جهانگيرخان قشقايی " دهاقانی " ( ۱۲۰۶-۱۲۸۹هـ .ش )منطقه ی وردشت سمیرم ،جد پدری ایشان از قبائل تیره ي جانبازلو طایفه ي دره شوری ايل قشقائي و نسب جد مادری ایشان ار اهالی منطقه ی دهاقان استان اصفهان می باشند. (حكيم - عارف) در دهه ی دوم اواخر دوره ي قاجاريه.
۳- حضرت آيت الله العظمی سيد ابوالحسن موسوی اصفهانی،بزرگ مرجع شيعيان جهان از نوادگان سادات امامزاده محمود طيار(ع)در سرزمين دناي ايل بويراحمد.درهفت دهه ی اخير.
۴- حضـرت آیـت الله العظمـی سيد حسين احمدی طباطبایی بروجردی،(1251-1340هـ . ش)بزرگ مرجع شيعيان جهان از شهرستان بروجرد استان لرستان.در شش دهه ی اخير.
۵- حضرت آيت الله العظمی مير سيد علی موسوی بهبهانی (1303-1365 هـ..ق)مرجع تقليد و مؤسس ( دارالعلم آيت الله بهبهاني) واقع در شهر اهواز استان خوزستان،ازنوادگان سادات بلادی بحرینی بهبهان استان خوزستان و نیای جد مادری ایشان از نوادگان سادات امامزاده مير سالار(ع) درمنطقه ديشموك از توابع استان كهگيلويه و بويراحمد.در شش دهه ی اخير.
۶- حضرت آيت الله العظمی سيد كرامت الله ملك حسينی،(1303-1391هـ . ش)مرجع تقليد شيعيان،مؤسس و مدرس برجسته ي شماري از مدارس علميه ي شهر شيراز استان فارس و استان كهگيلويه و بويراحمد،از نوادگان سادات امامزاده قاسم (ع) در سرزمين بويراحمد.در شش دهه ی اخیر.
۷- حضرت آیت الله شیخ روح الله کمالوند خرم آبادی،از مراجع و علماي برجسته ی شهرستان خرم آباد استان لُرستان،در شش دهه ي اخير.
ادامه دارد...
ج: اديبان،نويسندگان و شعرا :
۱- خداكرمخان بويراحمدی (شاعر سروده هاي لُري بويراحمدي) در دهه ي چهارم اواخر دوره ي قاجاريه.
۲- مُلتجی بويراحمدی (مُنتجی)،از نوادگان سادات امامزاده يحيي (ع) از طایفه ی شيخ هابيل سلسله سادات ايل بويراحمد (شاعر پارسي گو - لُري بويراحمدي) دردهه ي چهارم اواخر دوره ي قاجاريه.
۳- سيد محمد ابراهيمتخلص به مأذون(۱۲۰۹ـ ۱۲۷۴هـ ،ش)عارف و شاعر برجسته عشایر جنوب از پدري با نام سيد علي رضا از نوادگان سادات امامزاده يحيي (ع) طایفه ی سادات شيخ هابيل ايل بويراحمدي ( کهگیلویه )،نسب مادري وي از تيره ي " قادرلو " قاديلو - قادیلی"از تیره بوربور طايفه ي عمله ايل قشقايي مي باشد.شاعر سروده هاي ( پارسي،عربي،لري بويراحمدي - بختياري و کوهمره ای،لهجه ی لاری و تركي قشقايي ) در دهه ي سوم اواخر دوره ي قاجاريه.
۴- حسينقلی خان ايلخانی بختياری،( شاعر سروده هاي لُري بختياري)در دهه ي سوم اواخر دوره ي قاجاريه.
۵- ملا زُلفعلی بختياری معروف به مُلای كُرونی تخلص به مُجرم ،از طايفه ي آسيوند شاخه ي هفت لنگ ايل بختياري در منطقه كُرون استان چهارمحال و بختياري ( شاعر پارسي گو - لُري بختياري )دردهه ی سوم اواخر دوران قاجاريه.
۶- يوسفعلی بیگ قره قانلی تخلص به " یوسف خسرو "،از قبائل تیره قره قانی طايفه ي دره شوري ايل قشقائي،(شاعر سروده هاي تركي قشقائي) در دهه ی اواخر دوران قاجاريه.
۷- غلامرضا اُركبازی،از قبايل ايل اُركبازي بخش كُوار استان ايلام،نويسنده و شاعر سروده هاي :( پارسي،لكي،لُري ايلامي،كُردي فيلي و گويش كلهُري)،در دهه ي اواخر دوران قاجاريه.
۸- میرزا نوراللهمعروف به عُمان سامانی ملقب به تاج الشعرا از شاعران صاحبنام و پرآوازه ی سالهای 1258تا 1322هـ ـ ق ،فرزند میرزا عبدالله متخلص به " ذره " و جدش میرزا عبدالوهاب سامانی متخلص به " قطره " از شاعران عهد ناصری ،از منطقه ی سامان چهارمحال از توابع شهر کُرد،استان چهارمحال و بختیاری(عارف و شاعر پارسی گو ) در اواخر دوران قاجاریه.
۹- ميرزا حسين معروف به پژمان بختیاری،از طايفه ي دوركي منطقه ي دشتك،شاخه ي هفت لنگ ايل بختياري (شاعر پارسي گو - لُري بختياري ، محقق،اديب و مترجم ) در هشت دهه ی اخير.
۱۰- داراب افسر بختياری،از طايفه احمد خسروي،منطقه چغارخور بختياري (شاعر پارسي گو،لُري بختياري)در هشت دهه ی اخير.
۱۱- مهرداد اوستا،از شهرستان بروجرداستان لُرستان( نويسنده - شاعر )در هفت دهه ی اخير.
۱۲- شاكه ايوانی،از قبايل ايل اُركبازي منطقه ي ايوان غرب استان ايلام،شاعر سروده هاي :( پارسي،لُري ايلامي،كُردي فيلي و گويش كلهُري)،در هفت دهه ي اخير.
۱۳- خان منصورايوانی،از ايل ارُكبازي منطقه ي ايوان غرب استان ايلام،شاعر سروده هاي :(پارسي،لُري ايلامي،كُردي فيلي و گويش كلهُري)،در شش دهه ي اخير.
۱۴- محمد بهمن بيگی،از قبائل ايل قشقايي(نويسنده ، مؤسس و بنيانگذار تعليمات آموزش عشاير كشور )در شش دهه ی اخير.
۱۵- دكتر عبدالحسين زرين كوب،ازشهرستان بروجرداستان لُرستان ( اديب - نويسنده)در شش دهه ی اخير.
۱۶- علامه دكتر سيد جعفر شهيدی،ازشهرستان بروجرد استان لُرستان ( مورخ،شاعر،نويسنده ،مجتهد و فقیه تاريخ و ادبيات اسلام ) در شش دهه ی اخير.
۱۷- شاهرخ اورامی،از استان کردستان ( شاعر آیینی پارسی گو و گویش کُردی) درنیم قرن اخیر.
۱۸- منوچهر آتشی،از استان بوشهر( شاعر پارسي گو - لُري بختياري )در نيم قرن اخير.
۱۹- عبدالمحمد آيتی،متولد 1305 هـ .ش وفات شهریور1392هـ .شازشهرستان بروجرد استان لُرستان(ادیب - نويسنده و مترجم )در نیم قرن اخير.
۲۰- نصراله مردانی،از شهرستان كازرون استان فارس (شاعر پارسي گو )در چهار دهه ي اخير.
۲۱- قيصر امين پور،ازقبايل ايل بختياري ،منطقه گتوند شهرستان شوشتر از توابع استان خوزستان (شاعر پارسي گو - لُري بختياري) در چهار دهه ی اخير.
۲۲- پروفسور سكندر امان الهی بهاروند،از استان لُرستان(محقق - پژوهشگر فرهنگ عاميانه ).
۲۳- عبدالعلی خسروی معروف به قائد بختياری (شاعرپارسي گو،لُري بختياري،نويسنده و پژوهشگر ).
۲۴- ايرج كاظمی،از استان لُرستان( نويسنده - مورخ ).
۲۵- عبدالجبار کاکائی،از قبایل ایل کاکا استان ایلام (شاعر سروده های پارسی،لری ایلامی و کردی).
۲۶- زاغر سارائی،از قبایل طایفه ی ده بالائی استان ایلام (نویسنده،محقق و شاعر سروده های پارسی و کردی).
ادامه دارد...
د: هنرمندان عرصه های مختلف :
۱- بهمن علاء الدين معروف به مسعود بختياری (شاعر،نوازنده و خواننده فولكلور لُري بختياري)در چهار دهه ی اخير.
۲- حسين پناهی دژكوهی متولد 6شهریور 1335 وفات 14 امرداد 1383هـ.ش ( کارگردان،بازيگر سينما،تئاتر و تلويزيون،نويسنده،شاعر پارسي گو - لُري كهگيلويه و بويراحمدي)در چهار دهه ی اخير.
۳- سيد امرالله حسينی،از سلسله سادات استان کهگیلویه و بويراحمد و منطقه ي زيردو شهرستان رستم استان فارس (خوشنويس فوق ممتاز و موسس و رییس انجمن خوشنویسان استان کهگیلویه و بویراحمد) در سه دهه ی اخير.
۴- دكتر قطب الدين صادقی،از استان كردستان (نويسنده،كارگردان تئاتر و تلويزيون).
۵- محمودخان اسکندری،از قبائل تیره ي حسن آقائی،طایفه ی کشکولی بزرگ،ایل قشقائی،(هنرمند و بازیگر تلویزیون،پژوهشگر شاهنامه و موسیقی ترکی قشقائی - لُری بویراحمدی).
۶- ابراهیم گلستان،از استانهای فارس و کهگیلویه و بویراحمد ( نویسنده،كارگردان سينما و تئاتر ).
ادامه دارد...
هـ : اطباء،متخصصان و مخترعان علم پژشکی:
۱- پروفسور علی اصغر خدادوست،جراح نامدار و فوق تخصص چشم پزشک برجسته ی ایران و جهان،در شش دهه ی اخیر.
۲- پروفسور توفیق موسیوند،جراح برجسته ی قلب و اولین مخترع قلب مصنوعی در جهان،از منطقه ی الوند کوه استان لرستان.
۳- دكتر غلامعلی عکاشه،فوق تخصص برجسته ی ارتوپدی ایران و جهان،از قبایل طایفه ی بابادی ،شاخه ی هفت لنگ ایل بختیاری.
۴- دکتر سید علی ملک حسینی،جراح برجسته و پدر پیوند کبد در خاورمیانه،از سلسله سادات امامزاده قاسم (ع) ایل بویراحمد.
۵- دكتر امين اله نيك اقبالی،جراح برجسته و فوق تخصص چشم پزشك،از قبايل رئيس ها - سي سخت،منطقه ي دناي ايل بويراحمد.
۶- دکتر سيد محمد رادمنش،جراح و فوق تخصص پوست،از قبایل ایل بویراحمد.
۷-دکتر سامان نیک اقبالیان سی سخت.جراح و فوق تخصص
از قبایل ایل بویراحمد
۸- دکتر سید محمدرضا ربانی،جراح و فوق تخصص کلیه،از قبایل سلسله سادات استان کهگیلویه و بویراحمد.
۹- دکتر ارسلان خالدی فر،فوق تخصص قلب و عروق،از قبایل سردشتی شاخه ی هفت لنگ ایل بختیاری.
ادامه دارد...
نشانی و تلفن:
Email:Amirhrb@yahoo.com
Mob: ۰۹۱۷ ۱۰۲ ۴۱۸۲
http://amirboyerahmad.blogfa.com
"ضمنا هر گونه کپی برداری و برداشت از مطالب و تصاویر بدون اجازه ی کتبی از صاحب اثر ممنوع است
font size=/strongfont size=font size=/strong
بازدیدکنندگان گـرامـی :